27 kwietnia 2022 r. odbyło się w formie wideokonferencji dziesiąte posiedzenie Rady Ds. Kompetencji w Sektorze Gospodarki Wodno-Ściekowej i Rekultywacji.
Program posiedzenia obejmował m.in. następujące zagadnienia:
- Prezentacja zmian w przepisach związanych z gospodarką wodną i ich wpływ na kompetencje w sektorze oraz dyskusja.
- Dyskusja nt. ustawy o wielkoobszarowych terenach zdegradowanych – czy wpłynie na kompetencje pracowników podsektora rekultywacji?
- Omówienie stanu prac nad opracowaniem Sektorowej Ramy Kwalifikacji dla sektora gospodarki wodno-ściekowej i rekultywacji.
Sektor zaopatrzenia w wodę i odbioru ścieków na przestrzeni lat uległ istotnym przemianom. Kiedyś zakres działalności ograniczał się przede wszystkich do zaopatrzenia w wodę oraz odbioru i oczyszczania ścieków (w tym rozbudowy, modernizacji, utrzymania i eksploatacji systemów). W związku z postępem technologicznym w sektorze zachodzą ciągłe zmiany, m. in. powstają coraz nowsze oczyszczalnie ścieków i metod oczyszczania.
Przed sektorem stoją nowe wyzwania związane z cyfryzacją i informatyzacją, gospodarką osadową oraz energetyczną, gospodarką o obiegu zamkniętym, które wynikają ze zmieniających się przepisów prawnych.
Do najważniejszych aktów prawnych wpływających na zmiany w sektorze należy:
- Dyrektywa w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, która została transponowana do prawa krajowego. Przepisy te wpływają na wzrost wymagań kompetencyjnych pracowników sektora, zwłaszcza w zakresie wiedzy i umiejętności.
- Projektowana dyrektywa NIS2 w zakresie cyberbezpieczeństwa w UE. (sektor wod-kan ma zostać włączony w zakres dyrektywy, co wiąże się z koniecznością rozumienia cyberbezpieczeństwa na każdym szczeblu zarządzania).
- Na funkcjonowanie sektora mają również wpływ zmiany klimatu, adaptacja do nich i ograniczenie ich skutków oraz dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych, która nie jest dedykowana wyłącznie ochronie jakości powietrza, ale dotyczy całego środowiska, w tym wody.
- Dyrektywy, związane z energetyką (choć nie są bezpośrednio związane z sektorem) ze względu na to, że pojawiają się tam zagadnienia istotne z punktu widzenia przedsiębiorstw, w tym bilansowanie energii, kogeneracja oraz produkcja energii z odnawialnych źródeł lub biogazu.
- Dyrektywy i przepisy powiązane z zapobieganiem i zaradzaniem szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu, oczyszczaniem ścieków komunalnych oraz odzyskiem wody ze ścieków.
W takcie dyskusji zwrócono uwagę na kwestie zmian klimatu w ujęciu lokalnym tj.:
- Możliwość ograniczonej dostępności zasobów wodnych w przypadkach zwiększenia zużycia wody w długotrwałych okresach bezopadowych przy wysokich temperaturach.
- Występowanie deszczy nawalnych generuje potrzebę rozbudowy możliwości retencji lokalnej.
- Nie zauważono zwiększonego zużycia wody w ujęciu ogólnym, jedynie w ujęciu sezonowym.
- W związku z coraz częściej pojawiającymi się kryzysami w branży, konieczny będzie wzrost kompetencji pracowników w zakresie oceny przyczyn kryzysów i wyciągania wniosków.
Zagraniczne przykłady funkcjonowania Rad Sektorowych i ich roli w nadążaniu za zmianami gospodarczymi:
- W Niemczech funkcjonuje dobrze rozwinięty system szkoleń zawodowych oraz standardów, które powodują, że pracownicy i pracodawcy sektora spełniają wymagania i oczekiwania gospodarki oraz społeczeństwa.
- Rada Sektorowa w Indiach odnotowuje wzrastające zapotrzebowanie w zakresie nawadniania, w wyniku czego oferowanych jest tam szereg szkoleń dla monterów odpowiednich sieci.
- W Wielkiej Brytanii zauważa się duże wyzwanie w zakresie odpływu robotników ze względu na osiągnięcie wieku emerytalnego – już 1/3 pracodawców zgłasza problemy z zapełnieniem wakatów. W odpowiedzi na ten trend opracowano strategię z szerokim spojrzeniem m. in. na rozwój kompetencji pracowników z różnych grup wiekowych.
W kolejnej części Posiedzenia Rady przedstawiono założenia nowej ustawy o wielkoobszarowych terenach zdegradowanych (dalej WTZ), które należy rozumieć jako tereny byłych, państwowych zakładów przemysłowych, na których w przeszłości, tj. przed wejściem w życie przepisów uwzględniających ochronę środowiska w gospodarce odpadami, nagromadzono duże ilości odpadów, głównie niebezpiecznych. Zgodnie z założeniami ustawy, w pierwszej kolejności należy zająć się czterema WTZ: dawne Zakłady Chemiczne „Zachem” w Bydgoszczy, Zakłady Chemiczne „Organika-Azot” w Jaworznie, Zakłady Chemiczne „Tarnowskie Góry” w Tarnowskich Górach oraz Zakłady Przemysłu Barwników „Boruta” w Zgierzu.
Sytuacja WTZ jest trudna ze względu na:
- brak przepisów umożliwiających sprawne usuwanie lub zabezpieczanie zdeponowanych odpadów, często toksycznych, nagromadzonych w przeszłości przez nieistniejące już podmioty gospodarcze,
- brak znajomości morfologii zalegających na nich odpadów,
- brak aktualnych, szczegółowych wyników badań stanu środowiska, szczególnie gruntowo-wodnego,
- brak mechanizmów finansowania działań mających na celu przywrócenie wielkoobszarowym terenom zdegradowanych funkcji użytkowych.
Celem WTZ jest m.in.: usunięcie lub ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko wybranych wielkoobszarowych terenów poprzemysłowych, przywrócenie wielkoobszarowych terenów zdegradowanych do ponownego wykorzystania lub przygotowania do pełnienia nowych funkcji, o ile jest to możliwe.
W kolejnej części Posiedzenia Rady, głos zabrała przedstawicielka Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Warszawie. Zwróciła uwagę na fakt, że głównym zadaniem MPWIK jest podnoszenie standardu świadczonych usług, bezpieczeństwa pracy oraz korzystania
z wody, a także szeroko rozumiana ochrona środowiska. Dlatego Przedsiębiorstwo prowadzi liczne akcje marketingowe, edukacyjne i bierze udział w wielu wydarzeniach, co podnosi rozpoznawalność przedsiębiorstwa i stanowi bazę do budowania współpracy z otoczeniem,
w tym ze szkołami i uczelniami. W ramach współpracy z Technikum Ogrodniczym MPWiK objął patronatem klasę o kierunku technik ochrony środowiska. Współpraca obejmuje m. in. prowadzenie przez pracowników firmy prelekcji, oferowanie praktyk uczniowskich, wycieczek studyjnych po obiektach spółki oraz uczestnictwo w szkolnych targach pracy. Innym przykładem dobrych praktyk jest współpraca z uczelnianymi biurami karier (w ramach współpracy MPWiK zaprasza na praktyki, staże studenckie oraz absolwenckie).
Stan prac nad opracowaniem Sektorowej Ramy Kwalifikacji dla sektora gospodarki wodno-ściekowej i rekultywacji:
- opracowany został wstępny projekt Sektorowej Ramy Kwalifikacji dla sektora gospodarki wodno-ściekowej i rekultywacji,
- aktualnie trwają konsultacje projektu (zachęcamy uczestników posiedzenia do zapoznania się z projektem, zgłaszania uwag i chęci udziału w spotkaniach konsultacyjnych),
- w kolejnym etapie opracowana zostanie docelowa wersja Sektorowej Ramy Kwalifikacji, która również zostanie opublikowana.